Φεστιβάλ Φωτιστικών Εγκαταστάσεων 2024 στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος

01/12/2024 - 07/01/2025
17.00 - 00.00

Για όγδοη συνεχή χρονιά το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ρίχνει φως στις γιορτές και προσκαλεί τους επισκέπτες του σε μια φαντασμαγορική εμπειρία. Έξι φωτιστικές εγκαταστάσεις σημαντικών διεθνών και Ελλήνων καλλιτεχνών αποτελούν τη φετινή επιλογή για τη θεματική Dreamy Dreams: Τοπία Ονείρων του Φεστιβάλ Φωτιστικών Εγκαταστάσεων που παρουσιάζεται στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος.

Το ΚΠΙΣΝ μετατρέπεται σε ένα ονειρικό τοπίο με φωτιστικές εγκαταστάσεις που μάς μεταφέρουν στις περιοχές της φαντασίας και του παραμυθιού. Έργα που αξιοποιούν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας και άλλα που μέσα στην απλότητά τους δημιουργούν μια ονειρική ατμόσφαιρα: στροβιλιζόμενοι αστέρες, φωτεινοί πλανήτες, ηχητικά κύματα, παλλόμενες σκέψεις και μυστικιστικές τελετουργίες, καλούν τους επισκέπτες του Χριστουγεννιάτικου Κόσμου να μεταφερθούν στον κόσμο των ονείρων.

Οι καλλιτεχνικές επιλογές του φετινού προγράμματος περιλαμβάνουν το ντουέτο των Vendel & de Wolf και την κολεκτίβα Stichting Barstow από την Ολλανδία, καθώς και την ομάδα των Squidsoup από το Ηνωμένο Βασίλειο, όλοι από τον οργανισμό Light Art Collection (Ολλανδία), τους Δανούς Hans E. Madsen και Frederik D. Hougs από το Wireframe Public Art Agency (Καναδάς) και τις ελληνικές συμμετοχές των Everything Works και του διδύμου Ελένης Μαραγκάκη – Γιώργου Νίκα. 

WAVE
Ξέφωτο
Squidsoup (Ηνωμένο Βασίλειο)
Light Art Collection (Ολλανδία)

Το έργο Wave αποτελείται από περίπου 500 μεμονωμένες φωτεινές σφαίρες, αιωρούμενα σημεία παρουσίας, που ζωντανεύουν μέσω του ήχου και του φωτός. Συγκεντρωμένα μαζί δημιουργούν μια ηχηρή και δυναμική συλλογική οπτικοακουστική εμπειρία – ένα συνεχόμενο ηχητικό περιβάλλον, όπου κάθε σφαίρα αντηχεί σε μεταβαλλόμενες αρμονίες δημιουργώντας μια συναρπαστική εμπειρία. Το έργο αποτελεί την εξέλιξη της επίμονης έρευνας των Squidsoup σε θέματα σχετικά με τα φυσικά στοιχεία, ιδιαίτερα το νερό. Κάθε σφαίρα του έργου είναι μια αυτόνομη μονάδα αισθητήρων αποτελούμενη από φώτα LED, ηχείο και μικροϋπολογιστή με αισθητήρα κίνησης και ασύρματη σύνδεση. Όλες οι σφαίρες μαζί μάς καθοδηγούν σε μια συναρπαστική εμπειρία: 500 σημεία φωτός, 500 φωνές, διασυνδεδεμένα με τη χρήση της τεχνολογίας του Διαδικτύου των Πραγμάτων (Internet of Things), λειτουργούν σε χορογραφημένη αρμονία για να δημιουργήσουν μια σειρά από ελκυστικά, απολαυστικά περιβάλλοντα που καθηλώνουν τις αισθήσεις, ένα καταφύγιο από αυτό τον τρελό κόσμο.

Οι Squidsoup είναι μια διεθνής ομάδα καλλιτεχνών, ερευνητών, τεχνολόγων και σχεδιαστών με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο που δημιουργούν διαδραστικά πολυμεσικά έργα. Συνδυάζοντας φυσικούς και δυναμικούς ψηφιακούς χώρους με πρωτότυπες, διαισθητικές μορφές αλληλεπίδρασης, παράγουν σαγηνευτικές εμπειρίες που απορροφούν τον επισκέπτη. Τα έργα τους έχουν θαυμάσει εκατομμύρια θεατές ανά τον κόσμο, σε γκαλερί και εκδηλώσεις, φεστιβάλ και ατομικές εκθέσεις. Το 2022, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φωτιστικών Εγκαταστάσεων του ΚΠΙΣΝ παρουσίασαν το έργο Submergence.

ERROR
Πευκώνας
Vendel & de Wolf (Ολλανδία)
Light Art Collection (Ολλανδία)

Η χρήση υλικών μαζικής παραγωγής αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο στα έργα των Vendel & de Wolf: αντικείμενα όπως λαμπτήρες, μάρμαρο, κουτάλια, χαρτόνι και φελιζόλ μετατρέπονται σε κάτι μοναδικό, παραπέμποντας σε φυσικές μορφές του σύμπαντος. Στις εγκαταστάσεις των Vendel & de Wolf κάθε αντικείμενο διαθέτει ένα ενσωματωμένο τσιπ που ελέγχει την παραμικρή του κίνηση. Έτσι, αντί να χρησιμοποιηθεί ένα κεντρικό πρόγραμμα ελέγχου για τον χειρισμό των φωτιστικών εφέ, το αποτέλεσμα που προκύπτει δημιουργείται από την τυχαία, μη συγχρονισμένη λειτουργία αυτών των τσιπ μαζικής παραγωγής, όπου η φυσική τυχαιότητα εμφανίζεται μέσα στην υποτιθέμενη «αλάνθαστη ακρίβεια» της τεχνολογίας.

Η εξέλιξή μας είναι συχνά το αποτέλεσμα σφαλμάτων στο DNA που δημιουργούν νέες μεταλλάξεις και επηρεάζουν τη φυσική επιλογή. Αυτή η ποικιλομορφία μάς διακρίνει ως ανθρώπους. Η εντυπωσιακή στροβιλιζόμενη μαύρη τρύπα στο έργο Error αποτελεί μια αφηρημένη οπτική αναπαράσταση που συνδέει την τυχαιότητα του σύμπαντος με εκείνη της τεχνολογίας- ένα πάλσαρ (παλλόμενος αστέρας) που μας απορροφάει στο παντοτινά άγνωστο. Μπορεί η τεχνολογία να διορθώσει όλα τα λάθη; Ή μήπως έχει κι αυτή δικά της ενσωματωμένα ελαττώματα, όπως εμείς; Η μοναδική ματιά των Vendel & de Wolf στο ζήτημα της τεχνητής νοημοσύνης προσκαλεί το κοινό να αναρωτηθεί κατά πόσο γίνεται η τεχνολογία να παραβεί τους νόμους της φύσης ή αν, όπως εμείς, παραμένει αιώνια δεμένη με αυτούς και τις ατέλειες που συνεπάγονται.

Οι Ολλανδοί καλλιτέχνες Paul Vendel και Sandra de Wolf είναι μαζί από την εποχή που φοιτούσαν στο τμήμα Οπτικοακουστικής Τέχνης και Φωτογραφίας στην Ακαδημία Gerrit Rietveld. Τα τελευταία 32 χρόνια δημιουργούν έργα ξεχωριστά ή και από κοινού ως Vendel & de Wolf, αναλαμβάνοντας αναθέσεις για δημόσιους χώρους ή παρουσιάζοντας προσωρινές εγκαταστάσεις σε εκθέσεις και φεστιβάλ. Είναι η δεύτερη φορά που έργα τους φιλοξενούνται στο ΚΠΙΣΝ μετά το Sign (2023).

MOONBURN
Πίδακες Νερού
Barstow Foundation (Ολλανδία)
Light Art Collection (Ολλανδία)

Μήπως το φεγγάρι έπεσε από τον ουρανό; Είναι εύκολα αντιληπτό ότι το έργο Moonburn είναι «απλώς» ένα μεγάλο μπαλόνι διακοσμημένο με φθορίζον χρώμα. Αν και σαφώς μικρότερο από το πραγματικό φεγγάρι –με μέγεθος μόλις 6 μέτρα έναντι των 3,475 χιλιομέτρων του αληθινού– το μπαλόνι δίνει την εντύπωση ότι είναι μεγαλύτερο. Για τους Stichting Barstow όμως, μια απλή μίμηση του φεγγαριού δεν ήταν αρκετή. Έπρεπε να προσθέσουν κάτι που να συνδέει το φεγγάρι με την πόλη ή, ακόμα καλύτερα, με την φρενίτιδα της πόλης, τα φώτα και τα πλήθη της. Το φθορίζον χρώμα παρείχε την κατάλληλη λύση κι έτσι το φεγγάρι αντανακλά το φως του περιβάλλοντος, ενώ τη νύχτα φορτίζεται με την ενέργεια που εκπέμπει η πόλη. Όσοι κοιτάζουν για ώρα το φεγγάρι, μπαίνουν σε μια άλλη διάσταση που μπορεί να φτάσει στον παραλογισμό. Το Moonburn εξασφαλίζει ότι η παραφροσύνη θα είναι προσωρινή.

Η καλλιτεχνική κολεκτίβα Stichting Barstow ιδρύθηκε από τον Steven Bos, τη Susan Lanting και τον θεατροποιό Gover Meit. Αποφοίτησαν από την Ακαδημία Gerrit Rietveld το 2009, ενώ οι Bos και Lanting συνέχισαν τις σπουδές τους στο Ινστιτούτο Sandberg. Ως Stichting Barstow τους διακρίνει το πάθος για εντυπωσιακά έργα που δεν περιορίζονται στους λευκούς τοίχους ενός εκθεσιακού χώρου, αλλά παρουσιάζονται δημόσια και όλοι μπορούν να τα θαυμάσουν. Οι καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις τους βυθίζουν το κοινό σε ένα κόσμο όπου ισχύουν άλλοι νόμοι: οι νόμοι του θεάματος.

PRESSURE
Θόλος
Hans E. Madsen και Frederik D. Hougs (Δανία)
Wireframe Public Art Agency (Καναδάς)

Ένα μεγάλο φωτεινό σκαρίφημα, μια μουτζούρα (doodle) κατασκευασμένη από διάφανο σωλήνα με ενσωματωμένο ελεγχόμενο pixel LED φωτισμό είναι το έργο Pressure των Madsen και Hougs. Θυμίζοντας τον ανθρώπινο εγκέφαλο, στόχος του έργου είναι να απεικονίσει την πολύπλοκη διαδικασία της ανθρώπινης σκέψης. Όπως το φως διατρέχει τις σωληνώσεις της εγκατάστασης δημιουργώντας μια δική του ζωή, μας ωθεί να αναλογιστούμε τη δική μας, με τα σωστά και τα λάθη της. Όλες αυτές οι σκέψεις και οι ψυχικές καταστάσεις τίθενται υπό πίεση, όπως υπαινίσσεται ο τίτλος του έργου (Pressure), μέσα από τις μεταβαλλόμενες αργές και πιο γρήγορες κινούμενες γραμμές που διασχίζουν τους σωλήνες, δημιουργώντας έναν περήφανα στεκόμενο ζωντανό οργανισμό.

Το έργο Pressure περιέχει τα πάντα και τίποτα, μπορεί να είναι απλώς μια ακαθόριστη μουτζούρα, ένα σκίτσο στον αέρα, το αποτέλεσμα αφηρημένων σημειώσεων στη διάρκεια μιας τηλεφωνικής συνομιλίας, ή θα μπορούσε να είναι το νευρολογικό σύστημα του εγκεφάλου μας , όπου όλα φαίνονται χαοτικά αλλά, παρόλα αυτά, υπάρχει μια συνοχή.

Ο Hans E. Madsen δημιουργεί έργα κυρίως για τον δημόσιο χώρο, με προσωρινέ site–specific εγκαταστάσεις που συχνά περιλαμβάνουν διαφορετικά είδη φωτισμού, χρωματιστά φίλτρα και υλικά από DIY καταστήματα κατασκευαστικών υλικών. Τον ενδιαφέρει η δημιουργία θαυμαστών εμπειριών σε καθημερινές καταστάσεις και χώρους, με τη χρήση καθημερινών υλικών. Ο Frederik D. Hougs είναι σχεδιαστής φωτισμού που προγραμματίζει και αναπτύσσει σχέδια για έργα τόσο δικά του όσο και για συνεργασίες με καλλιτέχνες, θεατρικές σκηνές κ.α.

ΕΥΧΗ (EFCHI)
Φυτεμένα Δώματα
EVERYTHING Works (Ελλάδα)

Τα Φυτεμένα Δώματα του ΚΠΙΣΝ γεμίζουν με φωτεινά πεντάκτινα αστέρια, ένα γνώριμο χριστουγεννιάτικο μοτίβο, που χρησιμοποιήθηκε ωστόσο από την αρχαιότητα και από διαφορετικούς πολιτισμούς, σηματοδοτώντας πάντα θετικές αξίες όπως η σοφία και η ελπίδα. Γνώριμη σε όλους μας είναι και η πίστη ότι η ευχή που κάνουμε βλέποντας ένα αστέρι να πέφτει, θα πραγματοποιηθεί. Το σχήμα κάθε αστεριού είναι στην πραγματικότητα αποδομημένο, σπασμένο σε μικρότερα κομμάτια. Ολοκληρώνεται μόνο όταν ο θεατής μετακινηθεί στο κατάλληλο σημείο.

Βαδίζοντας κατά μήκος του μονοπατιού που διασχίζει τα Φυτεμένα Δώματα, αστέρια σχηματίζονται και στη συνέχεια διαλύονται πάλι το ένα μετά το άλλο, καθώς τα διαφορετικά κομμάτια που τα αποτελούν συναρμολογούνται οπτικά μέσω της συγκεκριμένης προοπτικής του κάθε σημείου. Το έργο ΕΥΧΗ (EFCHI) είναι μια φωτιστική εγκατάσταση που μας προσκαλεί να εξερευνήσουμε την μαγεία της προοπτικής, εισερχόμενοι σε ένα τοπίο αρμονίας, ελπίδας και ζεστασιάς. Τα θραύσματα που ευθυγραμμίζονται μοιάζουν να δίνουν μια υπόσχεση ότι τα σκόρπια κομμάτια θα ενωθούν, και κάθε τι θα βρει τελικά τη σωστή του θέση στη σωστή στιγμή Η εγκατάσταση χρησιμοποιεί απλούς κανόνες γεωμετρίας για να προσφέρει μια εμπειρία αισθητική όσο και ψυχική, ένα οπτικό παιχνίδι που μπορεί να γίνει αφορμή για μια αισιόδοξη σκέψη. Για την πραγματοποίησή της χρησιμοποιήθηκαν φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές με στόχο την αποφυγή της φωτορύπανσης και της μεγάλης κατανάλωσης ενέργειας.

Οι EVERYTHING Works είναι μια ομάδα δημιουργικών ανθρώπων που δραστηριοποιούνται σε πολλά και διαφορετικά πεδία, οι οποίοι συναντήθηκαν στο χώρο του θεάτρου. Την ομάδα αποτελούν ο αρχιτέκτονας εσωτερικών χώρων Τζάνος Μάζης, η σκηνογράφος, ενδυματολόγος και σχεδιάστρια ρούχων Ματίνα Μέγκλα, η σχεδιάστρια φωτισμών Σεμίνα Παπαλεξανδροπούλου και η εικαστικός, σκηνογράφος και video designer Ελένη Στρούλια. Το έργο ΕΥΧΗ (EFCHI) επιλέχθηκε από το ΚΠΙΣΝ έπειτα από ανοιχτή πρόσκληση συμμετοχής σε μεμονωμένους καλλιτέχνες ή καλλιτεχνικές ομάδες με έδρα την Ελλάδα.

ΠOMΠΗ
Διαγώνιος Είσοδος Πάρκου Σταύρος Νιάρχος (από τις οδούς Δοϊράνης και Ευριπίδου)
Ελένη Μαραγκάκη & Γιώργος Νίκας (Ελλάδα)

Ένα πεδίο με πάνω από 100 LED στήλες διαφορετικών τυπολογιών, υποδέχεται τους επισκέπτες που εισέρχονται στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος από το διαγώνιο μονοπάτι που οδηγεί στο Ξέφωτο. Σκοπός του έργου είναι η δημιουργία ενός εικαστικού γεγονότος στο οποίο οι επισκέπτες συμμετέχουν ενεργά αποτελώντας μέρος μιας σιωπηλής, φωτεινής πορείας προς την ανάταση. Οι στήλες φωτός αποτελούν υπόμνηση της ανθρώπινης φιγούρας σε µια τελετουργία, ενώ η ευθεία, απόλυτη χάραξη και η έντονη κλίση του μονοπατιού, εντείνουν αυτή την αίσθηση.

Η εγκατάσταση στοχεύει να υποβάλλει τον επισκέπτη σε µια ατμόσφαιρα κατάνυξης και ενδοσκόπησης, καθώς αυτός γίνεται μέρος της ακολουθίας, μια ακόμη φωτεινή μονάδα μέσα στο σύνολο. Το καθαρό, λευκό φως των στηλών φέρει ως έμπνευση τον μυστηριακό τελετουργικό χαρακτήρα των πομπών της αρχαιότητας. Η μινιμαλιστική οπτική γλώσσα και η χρήση των LED έρχονται σε αντιπαράθεση µε τον φυσικό χαρακτήρα της βλάστησης του Πάρκου. Αυτό το διαρκές πεδίο εξερεύνησης φωτός, γεωμετρίας και πορείας μεταφέρει τις εντάσεις μεταξύ της φύσης και του δομημένου χώρου, του ανθρώπινου στοιχείου και της αρχιτεκτονικής, της κίνησης και της παύσης. Το έργο Πομπή παρουσιάστηκε τον Δεκέμβριο του 2022 στα Φυτεμένα Δώματα του ΚΠΙΣΝ. Φέτος, επανέρχεται σε διαφορετικό σημείο του Πάρκου με στόχο οι επισκέπτες να βιώσουν το έργο από μια νέα οπτική γωνία που προϋποθέτει τόσο μια διαφορετική στάση απέναντι στο έργο όσο και έναν νέο τρόπο θέασης.

Η Ελένη Μαραγκάκη είναι βραβευμένη εικαστικός με διακρίσεις από οργανισμούς όπως η Tate Modern, η The Muse Gallery και η Maison/0 Sustainability Awards. Το καλλιτεχνικό της έργο επικεντρώνεται σε διάφορες τεχνικές όπως γλυπτική, σχέδιο, χαρακτική και βίντεο με συμμετοχές σε εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο Γιώργος Νίκας (Αρχιτέκτων μηχ. ΕΜΠ) έχει εργαστεί σε αρχιτεκτονικά γραφεία της Αθήνας και έχει διακριθεί σε πανελλήνιους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Τα τελευταία χρόνια εργάζεται στον αρχαιολογικό χώρο του Μυστρά ως αρχιτέκτονας/ αναστηλωτής ενώ παράλληλα αναλαμβάνει ιδιωτικές και δημόσιες μελέτες.

Φωτογραφίες: Νίκος Καρανικόλας